"Ge zet ze-ers ni van hieraaachter, meniejer"? Ik had een ruitenwasser aangesproken die voor dag en dauw aan het werken was in Grobbendonk. "Robert, van hie 't keutste no 't Engels kaaamp?". In onvervalst Kempisch wees Robert me de weg naar de eerste fantastische plek waar ik halt hield tijdens deze sympathieke trip door de Netevallei.
Zoals steeds dekt ook deze titel de lading en de inhoud van dit artikel. Je kan deze trip doen met de fiets maar als u minder goed te been bent, is het ook deels met de auto te doen.
In de Kempen is niets wat het lijkt, voor u zover u Herentals al zou kunnen aanduiden op een blinde kaart, wordt het ter plekke uitgesproken als "Hertals". Met een scherpe "a" en de "l" vanachter in de mond... Nochtans plakt hier ongelooflijk veel historiek aan de grond uit alle tijdvakken... Daar ontdekt u alles over in dit artikel!
Geus, dat is toch bier ofwa?
Neen, niet echt, dat is "gueuze". Geuzen (meervoud van geus) was een verzamelnaam voor mensen die in de 16de eeuw in opstand kwamen tegen de Spaanse overheersing. Een samenraapsel van lagere adel wiens bezittingen in beslag genomen waren, ordinaire misdadigers en armoezaaiers. De opgang van het Calvinisme en de beeldenstorm lokten vele golven van geweld uit. Ook Herentals bleef hiervan niet gespaard.
Op de duur was geus bijna een eretitel in plaats van een scheldnaam; getuige hiervan zijn de geuzenpenningen die werden uitgereikt aan hen die een heldenrol hadden gespeeld in de strijd tegen de Spaanse dictatuur.
Onze trip begint op een ongelooflijk bijzondere plek, net buiten Herentals.
Priorij Onze Lieve Vrouw ten Troon
Wat er overblijft, is een ruïne. In de 15e eeuw liep hier de weg van Grobbendonk naar Herentals, recht door de heide en de bossen. Een onherbergzaam en onveilig gebied dat men Hulsdonk noemde, een naam die vandaag volledig verdwenen is.
De locatie van de prachtige ruine vindt u hier. Wees niet verwonderd tijdens uw rit daarheen, de locatie is héél bijzonder.
Ridder Arnold Van Crayenhem sponsort de bouw van een Augustijnerklooster in 1414. De monniken leggen zich voornamelijk toe op "boekenverluchting" ttz de prachtige versierkunst en miniaturen die men in Middeleeuwse geschriften terugvindt. Tijdens de Spaanse overheersing is het klooster meermaals geplunderd en afgebrand door de geuzen (zelfs Engelsen en Schotten) en geraakte het klooster in verval. Er zijn verschillende graftombes terug gevonden. De overblijfselen van de kapel en de muur zijn eerst sinds 2020 beschermd.
Er doen hardnekkige geruchten de ronde over "entiteiten" die de ruine zouden bevolken. Er zijn zelfs foto-opnames van gemaakt.
De enkele bijgebouwen zijn privé-bezit en worden afgeschermd door verschillende bordjes, hagen en dure luxewagens om de bezoeker duidelijk te maken dat u eigenlijk niet welkom bent...
Er is aan gans het verhaal een dubbele bodem. Dat wordt u duidelijk tijdens uw rit naar de priorij. U rijdt namelijk een kilometer of twee naast een prikkeldraad omheining. Het lijkt wel militair domein...
Engelsen en geuzen, dichter bijeen dan u denkt....
Bijna was dit waardevolle erfgoed gewoon platgesmeten.
Aan het begin van de Koude Oorlog in 1952 werd er in Grobbendonk/Herentals namelijk een Amerikaans en een Brits garnizoen gelegerd voor als het tot een gewapend conflict zou komen met de Russen. Er werd een militair domein van 252ha afgebakend waar voornamelijk brandstof opgeslagen werd.
In 1991 verlieten de Britten "Kwartier Troon" en werden de gebouwen overgenomen, eerst door het 97e bataljon Logistiek en later door het 29ste Bataljon Logistiek die vandaag de terreinen nog steeds bezetten. Dat blijkt uit de omheining waar u naast rijdt. De Aa en de Kleine Nete stromen door natuurgebied waarin het militair domein is gelegen.
Dank zij een priester die van Grobbendonk afkomstig is, werd de site gespaard van de sloophamer.
De natuur is er prachtig en u kan er magnifieke wandel- en fietstochten maken waarover alle informatie vindt op websites zoals www.natuurpunt.be.
Vlakbij de ingang naar de priorij (eigenlijk gewoon een gat in de omheining van het militair domein) stroomt de Aa. Zowel in de Aa als in de kleine Nete huizen er sinds verschillende jaren belangrijke populaties bevers. Verder is de zonsopgang magnifiek, maar dan moet u wel op tijd komen...
Herentals "city"
Als we uitgewandeld en gefietst zijn, maken we de verplaatsing naar Herentals, een vijftal kilometer.
De volgende "halte" vindt u hier.
Aan de overkant van het kasteeltje is er gratis parking van waaruit u te voet of per fiets gemakkelijk dit tripje kan maken.
Kasteel en domein Le Paige
De Le Paiges waren een vooraanstaande Herentalse familie. Verschillende Le Paiges zijn burgemeester van Herentals geweest. Bij de geboorte van Henri Le Paige in 1806 liet zijn vader dertig eiken planten op het domein aan de Nederrij. De kiem van het arboretum was gelegd. Nu staan er meer dan zeventig verschillende boomsoorten uit de hele wereld in. De vijver in de tuin is het laatste restant van de oude vesten rond de stad. Op het domein vindt u ook verschillende variëteiten van de bekende boshyacint die slechts enkele weken per jaar bloeit.
Het kasteel dateert van 1892. Elementen uit de renaissance, barok en classicisme vormen een neo-stijl. In het interieur vinden we een aanzet tot art-nouveau. Het smeedijzeren hek rond de voortuin is van de Herentalse ijzergieter Van Aerschot. Achteraan vindt u nog de smalle deur van de personeelsingang terug
Het kasteel biedt onderdak aan Kempens Karakter. Het arboretum is van 15 april tot 15 september alle dagen open van 8 uur tot 21 uur, van 16 september tot 14 april alle dagen van 8 tot 18 uur.
De groene kathedraal
Ook dit is een zeer bijzondere plek. Als u het pad volgt naast het kasteeltje, komt u vanzelf op deze open plek met banken en wat op een arduinen altaar lijkt. Bij mijn bezoek in mei 2021 liep er een tentoonstelling in het thema "fietsen".
Het is pas sinds 2018 dat het park volledig opgeknapt is. Na de restauratie van het kasteel in 2014 was het park blijven liggen.
Begijnhof (en weerom de geuzen)
Bàm, het kon niet missen. De volgers van deze blog weten dat begijnhoven een zwakke plek zijn van uw blogger.
Het begijnhof vindt u hier op Google Maps
In Herentals vindt u het oudste begijnhof van de Kempen. Het huidige begijnhof is wat er overblijft van het tweede begijnhof uit de 17de eeuw. Het oorspronkelijke begijnhof lag een kilometer noordelijker naast de kleine Nete. Het werd gebouwd in de 13de eeuw maar werd volledig verwoest door.... de Geuzen...
Als u naar het Begijnhof wandelt langs de Burchtstraat, komt u de vroegere gebouwen tegen van de "Oefenschool van het St. Jozefsgesticht", in Herentals beter bekend als "de normaalschool". Deze school huisvest thans al gedeeltelijk lofts en de aan de overkant zullen de gebouwen ook gerestaureerd worden cq afgebroken door een projectontwikkelaar.
Pikant detail: een deel van het 17de eeuwse begijnhof werd in opdracht van de zusters gesloopt om de school te bouwen begin 20ste eeuw...
U zult zien dat er in de tuin van het begijnhof aan één kant verschillende kleine woonpaviljoenen staan. Uiteraard vraagt men dat u de stilte en de privacy van de bewoners respecteert, maar u mag gewoon tussen de huisjes richting kerk wandelen.
De St. Catharina begijnhofkerk is enkel in de namiddag te bezoeken en ik was er rond 8h 's ochtends. Tegenover de kerk ziet u het "fundatiehuis", dat is het oudste huis van het begijnhof waarvoor men momenteel een nieuwe bestemming zoekt. De rest van de huizen zijn ofwel in erfpacht gegeven of verhuurd als sociale woning. Ook in en boven de inkompoort bevindt zich een woning.
Op huisnummer 13 bevindt zich de infirmerie waar zieke begijnen opgevangen en verpleegd werden.
Markt
De gezellige en pittoreske markt van Herentals wordt enkel ontsierd door het afzichtelijke busstation aan het ene eind. Het zicht wordt echter gedomineerd door de Lakenhalle annex stadhuis.
Voormalig Karmelietessenklooster
Enkel de kapel op de hoek herinnert nog aan een klooster. Vandaag dient dit gebouw als hotel maar oorspronkelijk was dit een slotklooster van de zusters Karmelietessen.
In 2016 verlieten de twee overblijvende zusters (beiden tachtigers) het klooster om te verhuizen naar Oost-Vlaanderen.
Enkele meters verder vindt u de stadsbrouwerij waar u terecht kan voor een hapje en een drankje.
Lakenhal en stadhuis
De Lakenhal van Herentals is een klassieke lakenhal uit de middeleeuwen. De bijhorende toren was een belfort. Die bevat tegenwoordig een beiaard met 49 klokken. Het is een van de 56 belforten in België en Frankrijk die tot werelderfgoed van de UNESCO verklaard zijn.
Vóór 1430 wordt het gebouw vermeld als gulden huys, 'meethuys en loter-(loot)huis. In dat jaar kreeg het de naam 'stadhuis'. In de vijftiende eeuw werd het door de lakenmakers en wolwevers als lakenhal herbouwd. In oude documenten, van voor 1430, wordt het gebouw vermeld als 'stadhuis'.
Monument Boerenkrijg
Hoe zat dat weer, de Boerenkrijg? Verwar het zeker niet met de "boerenoorlog" in Zuid-Afrika....
Tijdens de Franse bezetting werden er stelselmatig belastingen geheven, de kloosters werden ontbonden en verkocht, priesters moesten een akte van "haat jegens de monarchie" ondertekenen, wilden ze in leven blijven.
Echter, toen rond 1798 de dienstplicht ingevoerd werd, kwamen de Nederlanden in opstand. Eén van de leiders van de opstand was afkomstig uit Turnhout. De opstandelingen, gewapende boeren, die onder het motto "voor outer en heerd" met hooivorken ten strijde trokken, waren geen partij voor de getrainde Franse "sansculotten".
Tussen Turnhout en Hasselt sneuvelden er minstens 15000 "boeren" en allicht nog eens zoveel door de repressie die daarop volgde. Een voetnoot in de geschiedenis maar Herentals is haar helden dus niet vergeten.
We wandelen gewoon verder rechtdoor; u ziet de Bovenpoort vanzelf staan. Het is hier bijzonder aangenaam om te wandelen, te shoppen en te genieten van de overvloedig aanwezige horeca.
Bovenpoort
In Herentals zijn nog twee stadspoorten bewaard die eeuwenlang de toegang vormden tot de stad. In mijn fantasie gaat het luikje boven de poort open en roept de poortwachter in het Kempisch: "Veu wa ist?"
Mocht u toch twijfelen, de locatie van de Bovenpoort vindt u hier.
De eerste vermelding van de Bovenpoort (ook wel Hoogpoort) dateert van 1361. De gevel is bekleed met gobertange-zandsteen. Binnenin is veel ijzersteen uit de streek gebruikt. De nokhoogte van de bovenpoort is 10,60 meter. De poortopening is 4,7 meter hoog.
Net als de Zandpoort (die heb ik niet bezocht) maakte de Bovenpoort deel uit van de omwalling van de stad. De poort heeft een bewogen geschiedenis en is een aantal keren in verval geraakt en heropgebouwd. Omdat ze in heel slechte staat was en er geen geen geld was om herstellingen uit te voeren, beslisten de wethouders in 1754 om een groot deel van de poort te laten afbreken. De poorten hadden immers geen militair nut meer. In 1772 volgde een echte restauratie die bepalend was voor het huidige uitzicht van de poort. De twee koperen vazen op het dak zijn er toen opgezet.
Besloten Hof (tekst Wikipedia)
het Besloten Hof vindt u in de Nonnenstraat, hier.
In 1410 werd op deze plaats door de Abdij van Tongerlo een Norbertinessenklooster gesticht met de naam: Onze Lieve Vrouwe van het Besloten Hof. In 1796 moesten de zusters de abdij verlaten. Te Tongerlo zijn nog een aantal 16e-eeuwse gradualen aanwezig die afkomstig zijn uit dit klooster.
Duw gerust eens de poort open op de hoek en neem een kijkje op het stemmige binnenplein!
In 1836 werd hier onder de naam Sint-Jozefsdal een klooster van de Franciscanessen-Penitentinnen gesticht dat ook tegenwoordig nog bestaat. De kapel werd in 1855 gebouwd, nadat de oorspronkelijk gotische kapel in de 18e eeuw was gesloopt. De zusters gaven onderwijs, onder meer aan de basisschool. In 2005 ging de laatste zuster die als onderwijzeres fungeerde met pensioen. In 2006 woonden er nog 46 zusters, die voor het merendeel een hoge leeftijd hadden. De zusters uit omliggende kloosters, zoals Arendonk en Olen, kwamen allen naar Herentals, waarna de oorspronkelijke kloosters gesloten werden.
Wat u ook kan doen en wat niét in dit artikel staat
Er zijn in Herentals enkele "klassiekers" die op iedere toeristische website staan en die ik daarom bewust niet vermeld. Maar daarom zijn ze natuurlijk niet minder leuk:
De toeristentoren: houten uitkijktoren op de heide van waar u een mooi zicht hebt over de streek (betalend)
Hidrodoe: waterpret voor de kinderen. (betalend)
Verschillende natuurgebieden zoals de Snepkensvijver en de Kempense Heuvelrug
Wij wensen u veel plezier in Herentals
Bevalt deze blog u?
Mag ik u vragen om nog enkele minuten van uw tijd te spenderen om kennis te maken met de blogger via de link DE FOTOGRAAF | PeVe Visuals? Het zou me veel plezier doen uw fotograaf te mogen zijn tijdens een fotoshoot!