De titel van dit artikel had ook kunnen zijn: "Over te nemen: Kortrijk".
Van alle steden die ik de laatste maanden bezocht met de gratis treintickets, hou ik aan Kortrijk de meest naargeestige indruk over. Dat heeft niets met de stad "an sich" te maken, maar wel met de "campagne" die door een lokaal immo-kantoor gevoerd wordt "tegen" de geldende COVID19 maatregelen.
Overal in de stad ziet men namelijk borden zoals hieronder. Nu wordt de horeca-sector natuurlijk bijzonder zwaar getroffen door de sanitaire crisis, maar dit soort campagnes helpen volgens mij niet echt om de stad in moeilijke tijden te promoten... Daarom wens ik hier ook de vele mooie buurten en plekken van Kortrijk te tonen, en samen met u door de bijzonder lange en rijke geschiedenis van deze stad te wandelen! Er zijn overigens heel wat horecazaken die take-away maaltijden aanbieden!
De COVID crisis doet niets af aan de rijke geschiedenis van Kortrijk en haar vele leuke plekken!
Waarom God Kortrijk vergeten is
Doe mij nu eens een plezier, beste lezer. Eéntje maar. Spendeer nu eens vijf minuten om op Google
Maps op te zoeken hoeveel kerken en kapellen er in Kortrijk-stad zijn.....
Tel daar dan de nog actieve kloosters bij en tot slot de gebouwen waar ooit een religieuze orde actief was of dat eigendom was van één....
U zult met de vingers van beide handen niet toekomen...Zeg nu zelf, hoe ongevoelig kan "Ons Heer" en gans zijn familie zijn voor al die Kortrijkse devotie als deze mooie stad zo erg door de pandemie wordt getroffen?
Ook in dit artikel komen we een aantal religieuze gebouwen tegen omwille van de belangrijke rol die ze in de geschiedenis van deze stad gespeeld hebben.
De aandachtige lezer heeft wellicht de knipoog begrepen naar het prachtige boek van Anthony van Kampen - Het Land dat God vergat...
Start van de trip: van station naar Grote Markt
Toegegeven, de gang onder de sporen van het station van Kortrijk zou u misschien eerder
situeren in het Fort van Breendonk, maar eens u buiten bent, ziet u dat ook in Kortrijk veel inspanningen gebeuren om de stationsbuurt opnieuw in te richten.
De wandeling van het station naar de Grote Markt duurt maar een kleine 10 minuten.
Mag ik voorstellen dat u de route kiest via de Doornikstraat? De winkels zijn open, de ideale gelegenheid om de noodlijdende winkeliers ook een beetje te steunen!
Belforttoren
Bij het betreden van dit stemmige plein, is deze toren het eerste wat u ziet, maar dan van de andere kant waar het monument voor de gesneuvelden zich bevindt.
Het heeft maar een haar gescheeld of dit laatste overblijfsel van de vroeg 15de eeuwse Lakenhalle was gewoon gesloopt! Rond 1550 op het toppunt van de West-Vlaamse lakenindustrie, bouwde men op het huidige Schouwburgplein immers een nieuwe en grotere lakenhalle. De oude werd omgebouwd tot een 20-tal woningen die in gebruik bleven tot einde 19de eeuw. Toen wilde men hier een groot postkantoor bouwen waarvoor de huizen volledig gesloopt werden.
Het plan om de toren te slopen, kon gelukkig na protest van vooraanstaande Kortrijkzanen verijdeld worden. Men wilde daarmee het zicht op de Doornikstraat verfraaien. Moh how zeh!
Tijdens WOII bleef het belfort als bij wonder gespaard van de vele bombardementen op Kortrijk en werd vanaf 1950 gerestaureerd. Tegelijk werden de twee volksfiguren bovenaan de toren geplaatst. Het zijn jacquemarts, figuren die bewegen als de klok slaat. Mante en Kalle staan symbool voor eeuwige en sterke vriendschap. "Overeenkomen als Mante en Kalle" is een uitdrukking die in het Kortrijkse gemeenzaam gebruikt wordt!
In de toren hangt een beiaard waarop regelmatig concerten gegeven worden.
St. Maartenskerk
U was gewaarschuwd! Nu is het niet de bedoeling u te bekeren noch u te overtuigen om "pilarenbijter" te worden, maar deze kerk verdient het écht om er eens binnen te wandelen. Aan de toren zou je toch zeggen dat dit gebouw een kathedraal is?
Op deze plek stond al een romaanse kerk rond 650. Die werd dan later door een gotische vervangen. De toren is 83m hoog en dateert van 1439.
Wat de link is tussen de kerktoren en de ooievaar, is niet geweten...
De kerk herbergt verschillende kunstschatten waarvoor ik u graag verwijs naar Wikipedia.
Mij trof vooral het prachtige spel van licht en donker rond de zuilen en door de glasramen.
Begijnhof
Als we de kerk buitenkomen, gaan we naar rechts en langs het pleintje naast de kerk waar vroeger het kerkhof was (kijk naar de naambordjes), bereikt u het Begijnhof.
U weet het of niet, maar ik heb iets met begijnhoven. Dat van Kortrijk is één van de best bewaarde en mooiste van het land.
In verschillende blogartikelen en foto albums op deze site vindt u foto's en informatie over de begijnhoven van Brugge, Dendermonde, Diest en St. Truiden. De reden is eigenlijk dat een begijnhof voor veel middeleeuwse vrouwen een toevluchtsoord was om te ontsnappen aan allerlei soorten gortig misbruik... inderdaad dàt dus... Enkel vrouwen van rijke komaf konden intreden in een klooster.
Het begijnhof van Kortrijk was omringd door het grafelijk kasteel, de stadswallen en het Sint-Maartenkerkhof en ligt vlak in de buurt van de Onze-Lieve-Vrouwekerk en de Sint-Maartenskerk. Het Kortrijkse begijnhof werd meerdere malen verwoest: in 1302 ten tijde van de Guldensporenslag, in 1382 na de Slag bij Westrozebeke en nog eens door de Fransen in 1684.
De 41 huisjes stammen uit de 17e eeuw. Het huis met de dubbele trapgevel (1649) was dat van de grootjuffrouw (de opperbegijn). De merkwaardige traptoren is de hoektoren van de vroegere Sint-Annazaal uit 1682. De oorspronkelijke gotische kapel werd gebouwd in 1464 maar werd verbouwd in de 18e eeuw.
Stadhuis
We wandelen opnieuw buiten langs de grote poort en maken een ommetje opnieuw naar de Grote Markt die we nu oversteken naar het stadhuis.
Reeds in de 14de eeuw bezat Kortrijk een "scepenuus". Tijdens achtereenvolgende veldslagen werd het stadhuis verschillende keren platgebrand en vernield. het huidige gebouw gaat terug tot 1520. In de nissen staan beelden van de voornaamste graven van Vlaanderen.
In de 17de en 18de eeuw onderging het gebouw nog verschillende transformaties. Zo stond de Kortrijkse schandpaal vlak tegen de gevel van het stadhuis.
Broeltorens en -brug
We volgen nu de straat naast het stadhuis (Leiestraat) en na enkele honderden meters bereiken we de Budabrug (neen niet die van Vilvoorde) :) Tijdens mijn bezoek in februari 2021 werd het zicht ontsierd door bouwkranen aan beide zijden van de torens.
Deze 14de eeuwse torens en brug zijn samen met de Artillerietoren alles wat over is van de oorspronkelijke stadsomwalling. Ze maakten deel uit van het grafelijk kasteel waar eertijds de Graven van Vlaanderen resideerden. De Broeltorens die beiden een naam hebben, dienden om het verkeer op de Leie te controleren.
De brug met het beeld van de H. Johannes Nepomucenus (patroonheilige van de drenkelingen) werd in beide wereldoorlogen verwoest. Ze is niet geklasseerd terwijl de beide torens dat wel zijn.
OLV Hospitaal
Net voor u de tweede arm van de Leie bereikt, ziet u op uw linkerkant het .... OLV Hospitaal dat werd opgericht in de 13de eeuw door de zusters Augustinessen. Aanvankelijk was dit een priorij waar zowel mannelijke als vrouwelijke kloosterlingen waren.
Dit passantenhuis lag buiten de stadswallen waar voorbijgangers konden opgevangen en desgevallend verpleegd worden. Voor de armen was alle medische hulp gratis. Chirurgijnen werden door de stad betaald. Vandaag vinden de diensten van het OCMW er onderdak.
Buda-eiland en de K-toren
Als u over de brug wandelt, komt u op een eiland temidden van twee armen van de Leie.
Aan de overkant van de Leie bouwt men peperdure luxe-flats. Iets verder ziet u de K-toren, een woontoren van 20 verdiepingen die samen met de St.-Maartenstoren de skyline van de stad bepaalt.
Als u zich niet kan inhouden, kan u nog de spuuglelijke Buda-toren bezoeken, getuige van het industrieel verleden van Kortrijk maar er valt echt niets aan te zien...
Met behulp van een stadsplan of moderne technologie vindt u wel uw weg terug naar de Broelbrug...
Externaat van de Zusters Paulinen
Aan de overkant van de Broelbrug is de voormalige "nonnenschool" van de zusters Paulinen in volle ombouw naar .... luxe appartementen. Dit voormalige externaat werd door de zusters gesticht rond 1900. De mooie art deco gevel werd bewaard. U koopt hier al een appartement voor een luttele.... 720.000€. Zonder BTW en notariskosten uiteraard....
Als God de Paulinen vergeten is, was het zeker niet gratis...
Guido Gezelle en klooster van de Paulinen
Nogmaals, beste lezer, overstelp ik u met twee levende getuigen van het religieuze Kortrijkse verleden én heden. Volg nu de Guido Gezellestraat tot u zijn buste ziet aan de zijkant van de OLV-kerk. Ik heb geen foto genomen omdat het pleintje ontsierd werd door werken en een mobiel toilet voor het standbeeld...
Beggijntjes, beggijntjes,
ons Heeren lieve kindtjes,
aanveerd een nieuwe plant,
in 't vruchtbaar wijngaardland,
en ziet maar al te maal dat ze in uw blijde hoven
omleege wortels schiete en vruchten drage al boven.
Dit is de eerste strofe van een gedicht van de hand van de meester die tussen 1872 en 1899 onderpastoor was in deze parochie. Hij had zich in Brugge als journalist iets te veel ingelaten met politiek en dat werd hem door niemand in dank afgenomen. Hij is dus eigenlijk een beetje gevlucht naar Kortrijk.
Kijkt u even naar links. Daar ziet u het klooster van de zusters Paulinen dat vandaag nog steeds in gebruik is. De zusters zijn al bijna 200j aanwezig in Kortrijk.
OLV-kerk
Met deze kerk is iets raars. Rond 1200 werd ze op last van de toenmalige Graaf van Vlaanderen, Boudewijn IX. De kerk lag volledig binnen het ommuurde grafelijke domein en was eigenlijk het privé eigendom van de graaf. De torens werden bijna 100j later gebouwd en tijdens de Guldensporenslag van 1302 diende de kerk als vesting en de torens als uitkijktoren.
Na de Guldensporenslag werden hier 500 gulden sporen van gevallen Franse ridders opgehangen. Later werden ze opnieuw geroofd door Franse huursoldaten en vervangen door kopieën.
Achteraan de kerk vindt u de grafelijke kapel die door Lodewijk Van Male in 1370 als mausoleum voor zichzelf gebouwd werd. Hij ligt er echter niet begraven. U vindt er schilderijen van de bekendste Vlaamse graven.
De glasramen accentueren het adellijke karakter van de kapel en beelden geharnaste ridders uit. Met wat geluk bespeelt men het orgel of de piano wat de sfeer natuurlijk nog versterkt.
Ook de "kruisoprichting" van Antoon van Dijck is in deze kerk te bewonderen.
Artillerietoren
Op het pleintje naast de kerk ziet u een wegwijzer naar onze volgende stop. Dit laatste traject van ons tripje is "kort maar hevig". Een aantal keren werd in dit artikel reeds verwezen naar de graven van
Vlaanderen en het grafelijk domein. Waar is dat naartoe? Toen het Graafschap Vlaanderen door de Fransen werd ingenomen in 1300, werd op de plek waar het grafelijk kasteel had gestaan een Franse burcht gebouwd.
Deze toren vervulde verschillende functies. Oorspronkelijk was het een drinkwatertoren. Tot op vandaag zitten hier ondergrondse waterreservoirs. Vervolgens werd de toren gebruikt als opslagplaats voor kanonnen en tenslotte werd er munitie gemaakt en gestockeerd.
De toren is geklasseerd en is één van de laatste restanten van de oorspronkelijke stadsomwalling.
In 1684 werd alles afgebroken toen Kortrijk door de Spanjaarden opnieuw aan Frankrijk gegeven werd. Ook de vesten moesten eraan geloven. De volledige ontmanteling was een conditio sine qua non voor de teruggave van de stad.
St. Vincentiusschool
In 1814 bouwt men hier een "school van bermhertigheyd" waar gratis onderwijs gegeven werd aan kinderen van minderbedeelden. Oorspronkelijk is dit een lekenvereniging van onderwijzeressen die in 1833 erkenning krijgt als geestelijke orden van de H. Vincentius van Paulo. De orde van de Paulinen was geboren...
het Begijnhofpark is eigenlijk een abdij
U had natuurlijk al gezien dat u aan de achterkant loopt van het begijnhof dat we daarstraks bezochten. Links ziet u een vlakte die in Kortrijk "Begijnhofpark" genoemd wordt.
Misschien is God daarom de Kortrijkzanen niet welgezind, want dit is een grove leugen!
Op deze plek stond eeuwenlang de Groeningeabdij. Voor de tumultueuze en moeilijke geschiedenis verwijs ik u graag naar Wikipedia.
Het gerestaureerde abdijgebouw huisvest vandaag het museum Kortrijk 1302 over de Slag der Gulden Sporen die hier vlakbij plaats vond. Er zijn verschillende vertrekken en de restanten van de kapel geïntegreerd in het museum.
Denk vooral niét dat u al verlost bent van de levensbeschouwelijke en religieuze elementen van deze stad! We nemen de trap naast het museum en gaan omhoog naar de mooi heringerichte Houtmarkt.
Recht voor u ziet u één van de twee tempels van de Vrijmetselaarsloge in Kortrijk. We steken het plein over en volgen de Houtmarkt om vervolgens naar links richting Stadspark te gaan.
Tot in 2010 was hier aan de Houtmarkt een groot ziekenhuis gevestigd van de zusters van St. Niklaas die nog steeds een klooster hebben in Kortrijk.
Stadspark en gesticht OLV ter Engelen
Ook hier ontmoeten militaire en religieuze geschiedenis mekaar. In de 18de eeuw lag hier een aarden wal waarachter de Fransen een oefenplein aanlegden, tot op vandaag in Kortrijk bekend als " 't Fort "
In 1840 kocht de pas gestichte kloosterorde "Zusters van liefde van Jezus en Maria" hier een stuk grond waarop gaandeweg de school en het klooster werden gebouwd.
Tijdens beide wereldoorlogen werden de gebouwen opgeëist als veldhospitaal en gebombardeerd door zowel Duitsers als geallieerden. In de tuin bouwden de Duitsers in 1942 zelfs een kazemat en een bunker...
Groeningepoort
Topbestemming België doet niet aan politiek. De Guldensporenslag wordt door sommigen beschouwd als het begin van de Vlaamse Beweging en alles wat daarvoor staat. Het verhaal van de slag is u allicht uit uw lagere schooltijd wel bekend. Ik ga er hier dan ook niet op in. Ook de foto's van het park en het vergulde monument zijn hier bewust weggelaten.
De poort werd ter gelegenheid van de 600ste verjaardag van de historische slag gebouwd als gedenkboog in 1908. Ze werd opgetrokken in Ardense steen.
St. Niklaaskapel
Na uw bezoek aan het Groeningepark neemt u de Voorstraat voor de wandeling richting station.
Het eerste gebouw dat u tegenkomt, is het "passantenhuis" van de zusters Augustinessen en de naastgelegen St. Niklaaskapel.
De zusters Augustinessen St.-Niklaas zijn in Kortrijk sinds de 14de eeuw en exploiteerden jarenlang het St.-Niklaasziekenhuis. Ook dit complex werd tijdens de wereldoorlogen gebruikt als veldhospitaal. De naastgelegen romaanse kapel werd volledig gerestaureerd en doet nog steeds dienst voor de zusters.
Oef! dit was het laatste religieuze monument van ons bezoek aan Kortrijk. Geloof me, er zijn er nog heel wat meer maar "trop is teveel"...
Schouwburg
Ook aan dit prachtige gebouw hangt weer een zeer speciaal verhaal. Ontworpen in 1910-1911 kon het gloednieuwe gebouw eerst geopend worden na WOI in 1920. Het bevatte alle elementen die u in een gebouw uit die periode verwacht: rode "pluchen" zetels en bladgoud.
In de jaren '60 werden veel van deze originele elementen "vermassacreerd" zoals er wel meer massacres aangericht zijn in die periode. Gelukkig is dat tijdens de laatste grote restauratie van 1999-2000 ongedaan gemaakt.
Laatste pikant detail: bij het ontwerp werd er rekening gehouden met de 16e eeuwse "Grote Lakenhalle" die tegenover de schouwburg stonden. Die werden jammer genoeg bij een bombardement in 1944 volledig verwoest.
Slotbeschouwing
Zeg nu zelf, beste lezer. Als u dit artikel volledig hebt gelezen (waarvoor hartelijk dank), als u al die Kortrijkse eeuwenlange devotie ziet, kan u dan geloven dat Kortrijk door God is vergeten? Ik ook niet!
Samen tegen het COVID19 virus. Bezoek Kortrijk!
Wil u deze trip (of andere) ook wel eens doen? Een aantal wandelingen zijn nu beschikbaar als e-book en in gedrukte vorm. Kijkje nemen